Napady paniki

Osoby, które doświadczczają ataków paniki mają tendencję do interpretowania normalnych doznań cielesnych ( np. zawrót głowy, czy duszności) w sposób katastroficzny.

Zwykłe doznania cielesne, które mogą pojawiać się w odpowiedzi na zmęczenie, głód czy lęk postrzegane są przez osobę jako bardziej niebezpieczne niż są w rzeczywistości, czasami jako bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia np. przyspieszone bicie serca jako oznaka zawału, a chwilowe zdrętwienie jako oznaka udaru.

W atakach paniki pojawia się pewna sekwencja zdarzeń, opisywana jako "błędne koło". Sekwencję tę rozpoczynają bodzce zewnetrzne (jak np. zakupy w supermarkecie lub przejazd metrem) lub wewnętrzne (są to zarówno wspomniane wcześniej doznania zmysłowe, jak np. zawrót głowy; myśli lub wyobrażenia), które postrzegane są często jako zagrożenie. Postrzeganie tych sytuacji jako niebezpiecznych tworzy stan niepokoju, któremu towarzyszą objawy cielesne. Dalsza zaś interpretacja tych objawów cielesnych w sposób katastroficzny (jako dowody bliżającego się omdlenia, zawału, utraty kontroli) potęguje lęk i nasilają się objawy fizjologiczne, to prowadzi do błędnego koła, które zwykle kończy się atakiem paniki.

Kluczowym momentem dla rozwinięcia się ataku paniki jest błędna, katastroficzna interpretacja doznań cielenych. Jest to charakterystyczne zarówno dla niespodziewanych ataków paniki, które pojawiają się nagle, jak "grom z jasnego nieba", jak również dla tych, które poprzedzone są stanem wzmożonego niepokoju.

Niepodziewane ataki paniki - tych ataków nie poprzedza wzmożony lęk, a błędna interpretacja dotyczy zwykłych doznań cielesnych, które pojawiają się w takich sytuacjach jak np.:

• wzmożony wysiłek fizyczny (brak tchu, gwałtowne bicie serca)
• picie zbyt dużej ilości kawy (gwałtowne bicie serca)
• sytuacje, w których przeżywa się silne emocje inne niż lęk (np. gniew)
• szybka, gwałtowna zmiana pozycji np. podniesienie się po dlugim siedzeniu (zawroty głowy).

Ataki paniki poprzedzone przez wzmożony lęk - doznania cielesne ( np. przyspieszone bicie serca, zawrót głowy, ucisk w klatce piersiowej, drżenia ciała) są często skutkiem doświadczanego lęku, który może być spowodowany nieprzewidzianą sytuacją lub też sytuacją w której osoba przewiduje, że taki atak może mieć miejsce.

Lęk jest jedną z bardziej nieprzyjemnych emocji, której towarzyszy pełne napięcia oczekiwnie na to, że zdarzy się coś zagrażającego lub niejasnego. Lęk jest też normalną częścią życia, każdy z nas od czasu do czasu doświadcza lęku w  sytuacjach, których konsekwencją może być potencjalna strata lub porażka. Pewna ilość lęku jest niezbędna do naszego funkcjonowania i przystosowania się do otoczenia. Lęk przed porażką może mobilizować nas do nauki przed egzaminem, choć bardzo silny może utrudniać skupienie się na nauce.

TRZY SKŁADNIKI LĘKU

Jedną z najbardziej charakterystycznych aspektów lęku są towarzyszące mu doznania cielesne m.in.:

• palpitacje (gwałtowne bicie serca)
• zawroty głowy
• mdłości
• ściskanie w gardle
• duszności
• drżenie (np. rąk)
• zaburzenia widzenia
• napięcia w klatce piersiowej
• pocenie się
• biegunka
• czerwienienie sie
• dreszcze
• dzwonienie w uszach
• bóle głowy

Poza aspektem fizjologicznym objemującym różne wspomniane powyżej reakcje ciała, wyróżnić można jeszcze dwa inne jego składniki: poznawczy i behawioralny.
 

Składnik poznawczy lęku - obejmuje myśli, które pojawiają się w związku z doznawanymi objawami cielesnymi lub lękową sytuacją. Lękowa sytuacja to każda sytuacja, którą postrzegasz jako zagrażającą, dla jednej osoby może to być jazda windą, dla innej wypowiadanie się przed grupą. Jeśli lęk pojawia się w reakcji na konkretną sytuację, mówimy wówczas o lęku sytuacyjnym. Różni się on od strachu, który też jest reakcją na konkretną  sytuacją tym, że jest niewspółmierny do zagrożenia lub irracjonalny. Kiedy odczuwasz nadmierną obawę przed np. przed jazdą windą lub pójściem na spotkanie towarzyskie i zaczynasz unikać tych sytuacji, mówimy wówczas o lęku fobicznym.  

Myśli osoby, która doświadcza lęku związne są z aktualnym lub przewidywanym zagrożeniem. Osoba, która doświadcza ataków paniki, będzie miała najprawdopodobniej  katastroficzne myśli zwiążanymi z objawami fizjologicznymi, których doświadcza, może myśleć "jest mi duszno i mam zawroty głowy, zaraz zemdleję i nikt mi nie pomoże".  Natomiast osoba cierpiąca z powodu lęku społecznego, często będzie miała negatywne myśli dotyczące tego jak ją widzą i oceniają inni ludzie. W sytuacjach społecznych pomyśli  " jestem dziwny, inni pewnie myślą, że coś jest ze mną nie tak".

Czesto jest też tak, że już samo myślenie o sytuacji wywołuje lęk. Osoba wyobraża sobie co mogłoby się zdarzyć i zamartwia się, często myśli " a co jeśli....." np. "a co jesli się zatnę się i nic nie powiem, zrobię z siebie głupka".

Myśli, które towarzyszą lękowi są związane zagrożeniem fizycznym ("rozbijemy się", "mam zawał, umrę"),  społecznym, kiedy obawiamy się upokorzenia, wstydu, odrzucenia ("ośmieszyłem się", "widać było, że się czerwienię i drżę, pomyśleli, że jestem beznadziejny, nie zatrudnią mnie więcej" lub mentalnym ('zaraz zwariuję").

Negatywne, katastroficzne myśli nasilają lęk.

Składnik behawioralny lęku - związany jest z zachowaniem osoby, która doświadcza lęku.

Wyobraźmy sobie następującą sytuację.

Agnieszka codziennie na uczelnię dojeżdża autobusem. Do tej pory nie odczuwała z tego powodu dyskomfortu. Pewnego dnia wracając do domu po nieprzespanej nocy, bez śniadania,  po egzaminie w autobusie  nagle  dopadł ją lęk, bardzo silny, wszechogarniający. Czuła jak serce gwałtownie jej bije, gardło ściścka się, zrobiło jej się duszno, w dłoniach czuje mrowienie, w klatce piersiowej ucisk, miała też zawroty głowy. Pierwsza myśl "coś jest nie tak", "zaraz się uszuszę". Nie mogła wysiąść z autobusu, najpierw światła, potem jeszcze minuta stania w korku. "Nie mogę wysiąść, zemdleję jak nie wysiądę". Była przerażona, nigdy wcześniej czegoś takiego nie doświadczyła. Kolejnego dnia z dużym niepokojem jechała autobusem, obawiając się, że to się powtórzy "znowu korek, a co jeśli znowu zrobi mi się słabo, strasznie tu duszno. Mam zawroty głowy, muszę wysiąść, bo zemdleję". Do domu zostały jej trzy przystanki, postanowiła jednak wysiąść. "Co za ulga".

Następnego dnia też się źle poczuła, tym razem na uczelni. Kolega zawizł ją do lekarza. Badania nie wykazały rzadnych nieprawidłowości somatycznych, lekarz stwierdził, że najprawdopodobniej miała atak paniki. Agnieszce nie dawało to jednak spokoju, atak paniki. "a co jeśli się powtórzy i zemdleję w autobusie?". Postanawia nie wsiadać na tym przystanku co zwykle, wraca się jeden do tyłu i siada na pętli. Jeśli autobus jest pełen, czeka na następny, stara się nie wsiadać, kiedy nie ma wolnego miejsca, by mogła usiąść. Zaczęła też coraz częściej wysiadać w miejscach, gdzie są najdłuższe korki. Wstaje około godziny wcześniej. Z czasem, zaczyna chodzić pieszo. Problem się nasilił kiedy ma odbywać praktyki w miejscu, które oddalone jest od jej mieszkania o kilka kilometrów.

Piersze unikanie przynosiły Agnieszce krótkoterminową ulgę, z czasem jednak unikanie nasiliło się i utrudniało jej funkcjonowanie, i nasilało lęk. Unikanie jest bardzo ważnym aspektem lęku, przynosi krótkoterminową ulgę, ale w dłużej perspektywie pogłębia problem.

Doświadczane przez nas lęk może mieć różną intensywność, jego nasilenie może może być niewielkie, czujemy wówczas niepokój do napadu paniki.

Zaburzenie lękowe różni się od normalnego, codziennego lęku:

• lęk w zaburzeniac lękowych jest nadmierny, przesadny - nieadekwatny do sytuacji lęk.
• lęk w zaburzeniach lękowych przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu - prowadzi do unikania różnych sytuacji, które wywołują lęk np. jazdy windą i  komunikacją miejską ( w przypaddku agorafobii), wypowiadania się w grupie i spotkań towarzyskich (lęk społeczny), może prowadzić do nadbiernego zamartwiania się, utrudniając odprężenie się (lęk uogólniony);
• lęk w zaburzeniach lękowych jest często intensywniejszy - przykładem są napady paniki, w których lęk w ciągu ok. 10 minut osiąga swoją maksymalną intensywność;
• lęk w zaburzeniach lękowych często dłużej się utrzymuje - pomimo ustąpienia sytuacji stresowej trwa może utrzymywać się nawet miesiącami.

ZABURZENIA LĘKOWE

Najczęściej występujących zaburzeń lękowych u osób dorosłych to:

• fobia społeczna - osoba cierpiąca z tego powodu czuje lęk w sytuacjach społecznych takich jak np. publiczne przemawianie, jedzenie w obecności innych, obawia się, że sie skompromituje ....(WIĘCEJ LINK)

• zaburzenie lękowe uogólnione - osoba odczuwa lęk przez większą część czasu, ale nie ma ataków paniki, natomiast nadmiernie się zamartwia z powodu różnych rzeczy, które mogą spotkąć ją lub jej bliskich (WIĘCEJ LINK)

• zaburzenie z napadami paniki - osoba doświadcza powtarzających się napadów paniki - krótkich stanów silnego lęku, któremu towarzyszą różne objawy fizjologiczne oraz obawy o to, że wystąpią kolejne ataki. Osoba starając sie zapobiec kolejnym atakom podejmuje różne zachowania np. unika miejsc, w których wystąpiły ataki.

• agorafobia - osoby z tym zaburzeniem doświadczają lęku w różnych miejscach (np. w autobusie, samolocie, tunelu, na moście) lub sytuacjach (np. przebywanie w tłumie, oddalaniu się od domu w których mogą mieć trudność z uzyskaniem pomocy lub ucieczka z tych miejsc może być trudna. Najczęściej objawom agorafobii towarzyszy napad paniki - osoba cierpi wówczas na zaburzenie paniczne z agorafobią.

Są to nagłe, nieoczekiwane  stany  intensywnego lęku , któremu towarzyszy kilka objawów fizjologicznych i obawy przed wystąpieniem kolejnego ataku.

Co najmniej 4 z poniższych objawów powinny być obecne, by można było mówić o pełnoobjawowym ataku paniki:

   
• brak tchu lub poczucie duszenia się

   
• kołotanie serca - gwałtowowne bicie serca lub przyspieszona praca serca
   
• zawroty głowy, poczucie chwiejności lub słabości
   
• drżenie  lub dygotanie
   
• pocenie się
   
• nudności lub dolegliwości żołądkowe
   
• poczucie dławienia się
   
• poczucie nierzeczywistości (depersonalizacja  lub/i derealizacja)  - czujesz się tak "jakbyś nie był/a całkiem sobą" lub otoczenie "nie było takie jak powinno być"
   
• odrętwienie lub mrowienie (np. w rękach, stopach)
   
• uderzenie zimna lub gorąca
   
• ból lub dyskomfort w klatce piersiowej
   
• lęk przed popadnięciem w obłęd lub zrobieniem czegoś niekontrolowanego
   
• lęk przed umieraniem

Doświadczane objawy fizjlogiczne interpretowane są przez osobę jako niebezpieczne. Szczególnie kiedy zdarza się to po raz pierszy, osoba może interpretować to jako oznakę zawału, udaru lub popadania w obłęd. W pełnoobjawowym ataku panik występują co najmniej 4 z powyższych objawów. W konsekwencji niespodziewanych ataków paniki osoba obawia się, że ataki się powtórzą. W związku z czym może podejmować różne strategie, z których najczęstszą jest unikanie miejsc, które kojarzą się z atakiem lub prosić osoby bliskie o towarzyszenie w wychodzeniu z domu.

Typowy pierwszy atak paniki zwykle pojawia się nagle, "nie wiadomo skąd" , kiedy osoba zaangażowana jest w codzienne czynności np. prowadzenie samochodu, czy w podrózy do pracy komunikacją miejską, podczas zakupów w sklepie. Osoba doświadczająca ataku jest najczęściej przerażona objawami i konsultuje swój stan zdrowia z lekarzem. Diagnozę zaburzenia lęku z napadami paniki stawi się dopiero po wykluczeniu innych możliwych przyczyn medycznych. Wśród możliwych przyczyn związanych z napadami paniki mogą być: hipoglikemia, nadczynność tarczycy, spożycie nadmiernej ilości kofeiny, ostawienie alkoholu, czy leków uspokajających.Zaburzenie lękowe z napadami paniki zawyczaj rozpoczyna się na początku trzeciej dekady życia. Początek napadów paniki często związany jest z obecnością stresującej sytuacji. Sytuacjami wyzwalającymi mogą być pozytywne i oczekiwane zmiany w życiu jak np. ślub, czy awans zawodowy, jak również bolesne doświadczenia - np.  rozstanie z bliską osobą, porażka zawodowa.

Około 10% wszystkich osób doświadczających zaburzenia  z napadami paniki doświadcza napadów paniki nocą. Napady te zdarzają się podczas snu i są zwykle bardzo intensywne. Podczas ataku, możesz wierzyć, że się dusisz, masz atak serca, udar mózgu lub umierasz.

W przybliżeniu u 33% do 50% osób cierpiących z powodów zaburzeń z napadami paniki występują również objawy agorafobii. Zaburzenie paniczne z agorafobią.

Terapia poznawczo-behawioralna, zarówno tradycyjna, jak również online jest efektywnym sposobem leczenia napadów paniki oraz agorafobii. Skuteczność leczenia wynosi między 75% - 94% przypadków. Terapia poznawczo-behawioralna jest leczeniem z wyboru.

Celem terapii poznawczo-behawioralnej online:

1. Zmniejszenie katastroficznych, błędnych interpertacji dotyczących odczuwanych objawów fizjologicznych oraz obniżenie poziomu stanu wzmożonej czujności, który podtrzymuje lęk.

2. Eliminacja zachowań unikających (starasz się omijać miejsca i sytuacja, w których mogłabyś/mógłbyś doświadczyć ataków paniki) i zabezpieczających (jeśli nie możesz uniknąć miejsc i sytuacji lękowych, to starsz się zapobiec, by lęk wystąpił - np. zabierasz ze sobą przyjaciela, który ci towarzyszy), które podtrzymują napady paniki, nasilają problem.

Celem terapii jest odzyskanie dawnej wolności, by bez lęku, tak jak kiedyś:

• przemieszczać się (np. korzystać ze środków komunikacji miejskiej, prowadzić samochód, latać samolotem),

• korzystać z dotychczasowych przyjemności (np. wyjście do kina, teatru, koncert, na space),

• odzyskać samodzielność (np. samodzielne zostanie w domu, wyjście na zakupy, na spacer),

Kiedy na sktutek napadów paniki osoba rozwinęła tendencję do katastroficznej interpretacji doznań cielesnych zaczyna obawiać się kolejnych napadów i ich konsekwencji, a nawet unikać pewnych miejsc bądź sytuacji skojarzonych z napadem. Wówczas problem staję się poważniejszy, gdyż coraz bardziej obawa przed atakami paniki ogranicza funkcjonowanie w domu, pracy, krok po kroku ograniczając wolność osoby.

Do potrzymania lęku panicznego przyczyniają się dwa mechanizmy:

•  nadmierna czujność oraz nadmierna koncentracja na ciele - osoby doświadczające ataków paniki obawiając się tych doznań cielesnych, które kojarzą z atakiem paniki stają się nadmiernie wyczuleni i skupiają się się na ciele. Skutkiem tej nadmiernej koncentracji jest to, że zaczynają rejestrować wiele normalnych doznań, których wcześniej nie czuli, gdyż skupiali się na innych rzeczach. Dostrzeganie nowych objawów cielesnych uznają jako dowody zbliżającej się katastrofy. Konsekwencją takiego myślenia jest "błędne koło lęku", które czesto kończy się atakiem paniki i dalszą czujnością.
• zachowania zabezpieczające - stosowanie różnych zachowań, strategii, których celem jest zapobieganie atakom, np. zawsze mam przy sobie butelkę wody lub tabletkę, na wypadek wystąpienia ataku, chodzę na siłownie i do supermarketu tylko w towarzystwie bliskiem mi osoby. W skutek zachowań zabezpieczających osoba nie ma czasami możliwości zweryfikowania tego, że doznania te są nieszkodliwe i nie muszą koniecznie prowadzić do ataków paniki.